Διοικητική Διαίρεση

Η Γορτυνία ήταν η μεγαλύτερη επαρχία του Νομού Αρκαδίας. Συστάθηκε για πρώτη φορά το 1833 μετά την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους, με το Διάταγμα της 3-15/4/1833, σαν υποδιαίρεση του Νομού Αρκαδίας με την ονομασία «Επαρχία Γορτύνης». Πρωτεύουσά της αρχικά ορίστηκε η Καρύταινα και στη συνέχεια το 1833 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στη Δημησάνα.

Η επαρχία διατηρήθηκε μέχρι το 1836, όπου καταργήθηκε με βάση τη Διοικητική Διαίρεση της χώρας και επαναφέρθηκε το 1845. Τότε η χώρα διαιρέθηκε σε 10 νομούς και 49 επαρχίες, μια από τις οποίες ήταν η Επαρχία Γορτυνίας, εκ των 4 του Νομού Αρκαδίας. Από τότε η επαρχία έμεινε αμετάβλητη μέχρι την οριστική κατάργησή της, βάση της νέας Διοικητικής Διαίρεσης, που ψηφίστηκε το 1997 στη Βουλή, με το Νόμο «Καποδίστρια».

Η τέως επαρχία Γορτυνίας στη σημερινή της μορφή αντιστοιχεί κυρίως στον νεοσύστατο ΔΗΜΟ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ, που συστάθηκε το 2010 μετά την τελευταία διοικητική διαίρεση της χώρας, βάση του Προγράμματος «Καλλικράτης». Όμως με την εφαρμογή του «Καλλικράτη» ένας πρώην Δήμος της επαρχίας Γορτυνίας, ο Δήμος Γόρτυνος, παρόλο την ιστορία του και το όνομά του δεν ενσωματώθηκε στο ΔΗΜΟ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ, αλλά εντάχθηκε στον διευρυμένο πλέον ΔΗΜΟ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ.

ΣΥΝΟΡΑ: Κατείχε το Β.Δ. του Νομού Αρκαδίας και συνόρευε βόρεια με την επαρχία Καλαβρύτων, ανατολικά με την επαρχία Μαντινείας, νοτιανατολικά με την επαρχία Μεγαλοπόλεως, νότια με την επαρχία Ολυμπίας και δυτικά με το Νομό Ηλείας.

ΕΚΤΑΣΗ: Είχε έκταση περίπου 1.190 τετρ. χιλιόμετρα.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ: Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται ο πληθυσμός της Γορτυνίας, βάση των πρώτων απογραφών πληθυσμού από την ίδρυση του ελληνικού κράτους.

ΕΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1839 37.480
1840 37.722
1841 38.868
1842 39.079
1844 39.790
1846 40.746
1850 41.345
1856 45.747

Ενδεικτικά, στην απογραφή του 1879, μόνο οι 11 κωμοπόλεις της επαρχίας Γορτυνίας είχαν 19.247 κατοίκους. Πιο αναλυτικά: Λαγκάδια 4.852, Στεμνίτσα 2.989, Βυτίνα 1.220, Μαγούλιανα 814, Βαλτεσινίκο 1.309, Τρόπαια 1.453, Κοντοβάζαινα 1.217, Καρύταινα 1.447, Δημητσάνα 2.241, Ζάτουνα 1.141, Ζυγοβίστι 564.

Στον πίνακα παρακάτω παρουσιάζεται ο πληθυσμός της επαρχίας από τις αρχές του 20ου αιώνα, όπου αποδεικνύεται και η φθίνουσα πορεία του:

ΕΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1907 50.759
1920 48.734
1928 48.664
1940 47.908
1951 42.354
1961 37.997
1971 27.595
1981 22.717
1991 21.287
2001 19.708

 

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ:

→ Πριν από τον «Καλλικράτη», η προηγούμενη διοικητική διαίρεση της χώρας τέθηκε σε εφαρμογή το 1998 με το ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ», βάση του οποίου οι περισσότερες κοινότητες καταργήθηκαν και δημιουργήθηκαν νέοι διευρυμένοι δήμου (που αποκαλούνταν και ως «Καποδιστριακοί»).

Η επαρχία Γορτυνίας είχε συνολικά 9 Καποδιστριακούς Δήμους, οι οποίοι λειτούργησαν για 12 χρόνια (1998-2010) και ήταν οι εξής.

  • ΓΟΡΤΥΝΟΣ
  • ΔΗΜΗΤΣΑΝΑΣ
  • ΤΡΙΚΟΛΩΝΩΝ
  • ΗΡΑΙΑΣ
  • ΤΡΟΠΑΙΩΝ
  • ΚΟΝΤΟΒΑΖΑΙΝΑΣ
  • ΚΛΕΙΤΟΡΟΣ
  • ΛΑΓΚΑΔΙΩΝ
  • ΒΥΤΙΝΑΣ

 → Προηγουμένως για πολλά χρόνια ίσχυε η διοικητική διαίρεση βάση του Νόμου ΔΝτ/1912 «Περί Συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων», όπου υπήρχαν οι παρακάτω 82 κοινότητες: Αγ. Ιωάννη Ηραίας, Αγριδίου, Αετορράχης, Αμυγδαλιάς, Αραχώβης, Ατσιχόλου, Βαλτεσινίκου, Βάχλιας, Βελιμαχίου, Βιδιακίου, Βλαχόρραπτη, Βούτσι, Βυζικίου, Βυτίνας, Δημητσάνας Δήμητρας, Δόξας, Δρακοβουνίου, Ελάτης, Ελληνικού, Ζάτουνας, Ζυγοβιστίου, Ζώνης, Θεοκτίστου, Κακουρέϊκων, Καλλιανίου, Καμενίτσας, Καρδαριτσίου, Καρύταινας, Καστρακίου, Κατσίμπαλη, Κερπινής, Κοκκορά, Κοντοβάζαινας, Κουρουνιού, Κυπαρισσίων, Κοτυλίου, Λαγκαδίων, Λάστας, Λευκοχωρίου, Λιβαδακίου, Λιοδώρας, Λουτρών Ηραίας, Λυκούρεση, Λυσσαρέας, Μαγουλιάνων, Μαυριών, Μελισσόπετρας, Μοναστηρακίου, Νεοχωρίου, Νυμφασίας, Ξηροκαρύταινας, Παλαμαρίου, Παλούμπα, Παναγιάς, Παναγίτσας, Παραλογγών, Παύλιας, Περδικονερίου, Πουρναριάς, Πρασίνου, Πυργακίου, Πυρρή, Ράδου, Ράφτη, Ραχών, Ριζοσπηλιάς, Σαρακινίου Γόρτυνος, Σαρακινίου Ηραίας, Σέρβου, Σπάθαρη, Στεμνίτσας, Σταυροδρομίου, Σύρνας, Τριποταμιάς, Τροπαίων, Χρυσοχωρίου, Χώρας και Ψαρίου Ηραίας.

Μετέπειτα για ιστορικούς λόγους αναγνωρίστηκαν ως Δήμοι οι:

  • Δήμος Λαγκαδίων (το 1948)
  • Δήμος Δημητσάνας (το 1992)
  • Δήμος Στεμνίτσας (το 1994)

→ Η Επαρχία πριν το Νόμο του 1912, ήταν διαιρεμένη σε 12 Δήμους, οι οποίοι ήταν οι εξής:

ΔΗΜΟΣ ΒΟΥΦΑΓΙΩΝ, που είχε τις κοινότητες: 1) Ζάτουνας, με τους συνοικισμούς της Βλόγγος και Μάρκου, 2) Μελισσόπετρας (Τρεστενά), 3) Παναγιάς (Ζέρζοβα), 4) Ριζοσπηλιάς (Επάνω Στρούζα, Κάτω Στρούζα ή Μικροχώρι ή Κοκκορίτσα), 5) Αράχωβας.

ΔΗΜΟΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Ατσιχώλου, 2) Βλαχόρραφτη, 3) Ζώνης (Ζουνάτι), 4) Καρύταινας, 5) Κατσιμπαλίου (Κατσίμπαλι και Καρβουνάρι), 6) Κουρουνιού, 7) Κυπαρρισίων, 8) Μαυριών, 9) Σαρακινίου Γόρτυνος (Σαρακίνι, Κρυονέρι, Παλαιόκαστρο), 10)Κοτυλίου (Κοτύλιο ή Δραγουμάνου, Παλάτος, Στρογγυλός)

ΔΗΜΟΣ ΔΗΜΗΤΣΑΝΑΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Δημητσάνας (Δημητσάνα, Καρκαλού, Παλιοχώρι), 2) Ζυγοβιστίου, 3) Ράδου

ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Βάχλιας, 2) Βελημαχίου (Απόσκια και Σούδελη), 3) Βουτσίου, 4) Δήμητρας (Δίβριτσα), 5) Καρδαριτσίου, 6) Κοντοβάζαινας, 7) Μοναστηρακίου (Μοναστηράκι, Πελέκι ή Μποκοβίνα), 8) Ξηροκαρύταινας, 9) Παραλογγών (Παραλογγοί, Πέτα), 10) Πουρναριάς (Πουρναριά ή Ποδογορά και Μουριά ή Συριάμου)

ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΙΑΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Αγ. Ιωάννου, 2) Αετορράχης (Ζουλάτικα, Κοκκινόραχη ή Μπούζα, Όχθια ή Καραχασάνι), 3) Αγιονερίου (Βλάχοι), 4) Κακουραίων (Κακουραίοι, Αγριλίδι ή Τσιρίμπασι), 5) Κοκοράς (Κοκορά, Μπαρδάτσι), 6) Λιοδώρας (Τσούκα), 7) Λουτρών (Καλύβια, Αγιονέρι ή Μπέτσι, Λιθαρός ή Μερκίνιζα, Λώττη, Παρνασσός ή Μπρατίτσα), 8) Λυσσαρέας (Μπουγιάτι), 9) Σαρακινίου Ηραίας, 10) Παλούμπας (Παλούμπα, Παπαδά και Σαρλέϊκα), 11) Πυρρί, 12) Ράφτη (Ράφτη, Αγάλω ή Αραμουζά), 13) Σέρβου (Σέρβου, Αράπηδες), 14) Λυκούρεση και 15) Ψάρι Ηραίας.

ΔΗΜΟΣ ΘΕΛΠΟΥΣΑΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Βυδιακίου, 2) Λιβαδακίου (Τσάρεσι), 3) Νεοχωρίου (Δάφνη, Τρανή Λάκκα, Μπερτισά), 4) Ραχών (Ράχες, Τουμπίτσι, Λυκοχώρι), 5) Τριποταμιάς (Μπέλεσι, Καπελίτσα, Πέρα Χωριό, Χάνια) και 6) Χώρας (Χώρα, Δωδεκάμετρο)

ΔΗΜΟΣ ΚΛΕΙΤΟΡΟΣ, που είχε τις κοινότητες : 1) Αγριδίου, 2) Βαλτεσινίκου (Βαλτεσινίκο, Άγιος Βλάσσης, Κουρούβελι, Πλάκα, Ολομάδες, Σωτήρα), 3) Δρακοβουνίου (Γλόγοβα), 4) Θεοκτίστου (Τοπόριστα), 5) Μονάστρας (Κερπινή, Άνω Καλύβια, Πετρέϊκα), 6) Μυγδαλιάς (Γλανιτσιά, Κυράς Γεφύρι, Παναγουλέϊκα) και 7) Πρασίνου (Καρνέσι).

ΔΗΜΟΣ ΛΑΓΚΑΔΙΩΝ, που είχε τις κοινότητες: 1) Λαγκάδια (Λαγκάδια, Σβόρνα ή Καλονέρι, Φτεριά ή Τσιάρνη) και 2) Λευκοχωρίου (Λευκοχώρι ή Ρεκούνι, Τουθόα ή Τσίπολη, Φούσκαρη).

ΔΗΜΟΣ ΜΥΛΑΟΝΤΟΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Μαγουλιάνων (Αργυρόκαστρο), 2) Καμενίτσας (Καμενίτσα, Καρβούνι) και 3) Λάστας (Λάστα, Αγρίδι, Καλύβια Λάστας).

ΔΗΜΟΣ ΝΥΜΦΑΣΙΑΣ, που είχε τις κοινότητες: 1) Βυτίνας, 2) Ελάτης (Δίρεμμα ή Γαρζενίκος), 3) Νυμφασίας (Γρανίτσα), 4) Παναγίτσα (Γκιούσι) και 5) Πυργακίου (Πυργάκι, Μεθύδριο ή Νεμνίτσα)

ΔΗΜΟΣ ΤΡΙΚΟΛΩΝΩΝ, που είχε τις κοινότητες: 1) Ελληνικού (Μουλάτσι), 2) Παλαμαρίου (Παλαμάρι, Ψάρι), 3) Παύλιας (Παύλια, Παλιομοίρι), 4) Σύρνας (Σύρνα, Καλύβια),

ΔΗΜΟΣ ΤΡΟΠΑΙΩΝ, που είχε τις κοινότητες: 1) Βυζικίου (Βυζίκι, Θέλπουσα ή Βάναινα), 2) Δόξας (Βρετεμπούγα), 3) Καλλιανίου, 4) Καστρακίου (Καστράκι ή Ρένεσι, Φαναράκι ή Μπέχρου), 5) Περδικονερίου (Κατσουλιά, Γαλατάς, Μπουλιάρι, Συριαμάκος), 6) Σπάθαρη, 7) Σταυροδρομίου (Αλβάνιτσα), 8) Τροπαίων (Τρόπαια, Σκούντου).