Ο Μάρτιος ήταν ο πρώτος μήνας των Ρωμαίων επειδή με αυτόν αρχίζει η άνοιξη και η φύση ανασταίνεται. Σύμφωνα με την παράδοση, καθιερώθηκε από το μυθικό Ρωμύλο προς τιμήν του πατέρα του και γενάρχη των Ρωμαίων, θεού του πολέμου Mars, του Άρη.
Κατά τη λαογραφία μας ο Μάρτης θεωρείται «γδάρτης» και «παλουκοκάφτης» εφόσον το κρύο του χειμώνα συνεχίζεται αμείωτο και τα ξύλα για το τζάκι έχουν ήδη καεί, με αποτέλεσμα να καίγονται τα παλούκια του φράχτη. Για αυτό το λόγο ο λαός μας έχει πολλές παροιμίες που συνδέονται με τις ασταθείς καιρικές συνθήκες του Μάρτη, όπως:
“Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές, παρά Μάρτης στις αυλές”
“Μάρτης είναι χάδια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει”
“Από Μάρτη καλοκαίρι και από Αύγουστο Χειμώνα”
“Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης, τα παλιόβοδα γδέρνει και τα δαμάλια τα παιδεύει”
“Φύλα ξύλα για το Μάρτη, να μην κάψεις τα παλούκια”
“Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος , πολλές φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνοιωσε και δεν εξαναχιόνισε”
Την 1η Μαρτίου στρίβουμε μια άσπρη και μια κόκκινη κλωστή μεταξύ τους και τις δένουμε στον καρπό μας. Ο «Μάρτης» φοριέται για να προφυλάξει τον κάτοχό του από τον ήλιο που αρχίζει να καίει. Το πότε φεύγει από το χέρι μας εξαρτάται από την περιοχή που βρισκόμαστε. Το Πάσχα, ή μόλις δούμε το πρώτο χελιδόνι της άνοιξης. Το έθιμο είναι κατάλοιπο των αρχαίων Ελευσίνιων Μυστηρίων. Οι ιερείς των Μυστηρίων μάλιστα φορούσαν την κλωστή όχι μόνο στο δεξιό τους καρπό αλλά και στο αριστερό τους πόδι.
Μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, γιορτάζεται το Μάρτιο, στις 25. Για τους Χριστιανούς, η ημέρα που ο Αρχάγγελος Γαβριήλ έδωσε στην Παρθένο τον κρίνο ανακοινώνοντάς Της ότι είναι Ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες, είναι μέρα χαρμόσυνη. Η Εκκλησία επιτρέπει στους πιστούς να φάνε ψάρι, ανεξάρτητα με το αν η 25η Μαρτίου συμπέσει με τη νηστεία του Πάσχα ή ακόμη και με τη Μεγάλη Εβδομάδα. Παραδοσιακά, το φαγητό που μαγειρεύουμε είναι μπακαλιάρος σκορδαλιά.
Αυτή την ευλογημένη μέρα, την 25η Μαρτίου, επέλεξε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός το 1821 για να ευλογήσει στη Μονή της Αγίας Λαύρας το λάβαρο της Ελληνικής Επανάστασης. Μετά από 400 χρόνια Οθωμανικής καταπίεσης, οι σποραδικές αντιδράσεις των Ελλήνων οργανώθηκαν σε ένα ενιαίο κίνημα αντίστασης στο οποίο συμμετείχαν όλες οι κοινωνικές τάξεις. Οι οπλαρχηγοί, τα μέλη της Φιλικής εταιρείας, οι προεστοί, προσκύνησαν την Ελληνική Σημαία δίνοντας όρκο να πολεμήσουν ως την Ελευθερία ή το Θάνατο. Αυτό εξάλλου είναι και το σύνθημα που συμβολίζει η σημαία μας. Οι 9 γραμμές (5 γαλάζιες για τη θάλασσα και 4 άσπρες για τα αφρισμένα κύματα) είναι οι εννέα συλλαβές της φράσης που άλλαξε την Ελληνική ιστορία.
Το διπλό νόημα της 25ης Μαρτίου γιορτάζεται με επισημότητα και κατάνυξη από κάθε Έλληνα σε όποιο σημείο του πλανήτη κι αν βρίσκεται. Οι Ελληνικές ομογένειες τιμούν τη θρησκεία και τον Αγώνα με παρελάσεις και εκδηλώσεις μνήμης που συγκινούν ακόμη περισσότερο μια που διατηρούν ζωντανή την Ελληνική συνείδηση.
Κώστας Παπακώστας
Λιοδώρα