Οδοιπορικό στη Γορτυνία!

gortynia

Στα μονοπάτια του Μαινάλου

Η Γορτυνία, στο κέντρο της Πελοποννήσου, καταλαμβάνει το Βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Αρκαδίας. Η κοντινή της απόσταση από την Αθηνά την καθιστά έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για όλες τις εποχές του χρόνου. Αμέτρητα γραφικά χωριουδάκια και παραδοσιακοί οικισμοί με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, πολλά ανεξερεύνητα και απομονωμένα, στέκουν αλώβητα στο χρόνο και μαγεύουν με την ομορφιά τους.

gortynia

Πλούσιες φυσικές ομορφιές δημιουργούν εικόνες βγαλμένες από παραμύθι. Δεν είναι τυχαίο ότι πεζογράφοι, καλλιτέχνες και ποιητές όλων των εποχών δεν έπαψαν να εξυμνούν τη Γορτυνία, με τις απίστευτες εναλλαγές τοπίων, τα ψηλά, δασωμένα και επί πολλούς μήνες χιονισμένα βουνά της, τα άφθονα ποτάμια και ρυάκια, τις κατάφυτες κοιλάδες και τα χλοερά λιβάδια. Το τοπίο αυτό έκανε τον μεγάλο ζωγράφο Πουσέν, να φιλοτεχνήσει τον πίνακα «Ποιμένες της Αρκαδίας» με την περίφημη επιγραφή «EtinArcadiaego» (Έζησα και εγώ στην Αρκαδία).

lousios

Πρωτεύουσα της Γορτυνίας είναι η Αρχόντισσα Δημητσάνα, που την περίοδο της Επαναστάσεως του ‘21 ήταν μεγαλύτερη μπαρουταποθήκη της χώρας. Αποτελεί υπόδειγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής με τα παλαιά αρχοντικά και τα λιθόστρωτα δρομάκια, ενώ είναι και η πατρίδα του Παλαιών Πατρών Γερμανού και του Γρηγορίου του Ε΄, το σπίτι του οποίου έχει αναστηλωθεί και σήμερα λειτουργεί ως Ιστορικό και Εκκλησιαστικό Μουσείο.

dimitsana

Κοντά στη Δημητσάνα λειτουργεί και το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, το μοναδικό Μουσείο στην Ελλάδα, που παρουσιάζει πως το νερό αποτέλεσε κινητήρια δύναμη την προβιομηχανική εποχή.

Σε κοντινή απόσταση είναι και  γραφική Ζάτουνα, όπου βρίσκεται και το Διεθνές Κέντρο Μίκης Θεοδωράκη, γιατί στη διάρκεια της δικτατορίας εκεί έζησε ο κορυφαίος μουσικοσυνθέτης. Κοντά βρίσκονται και αλλά γραφικά χωριά, όπως Παναγιά- Ζέρζοβα, Μάρκου, Ζυγοβίστι, Μελισσόπετρα, Ράδου, Καρκαλού και Ριζοσπηλιά.

Η καταπράσινη Βυτίνα, με τη ζωντανή πλατεία της είναι κτισμένη σε μια πεδιάδα σε γεωγραφική θέση στην ορεινή κοιλάδα του Βόρειου Μαινάλου. Κρατά τα σκήπτρα της τουριστικής ανάπτυξης, αποτελώντας ένα από τα πιο παλαιά και διάσημα τουριστικά θέρετρα όλης της Πελοποννήσου.

vytina1

Στα ΒΔ του χωριού μπορεί κανείς να επισκεφθεί τη Μονή Κερνίτσας αλλά και τα γύρω χωριά που τα περισσότερα έχουν χαρακτηριστεί ως παραδοσιακοί οικισμοί, όπως η Ελάτη, κυριολεκτικά πνιγμένη μέσα στα έλατα, το η Λάστα, το Πυργάκι, η Νυμφασία, το Καρβούνι, το Αγριδάκι, και το Μεθύδριο και η Καμενίτσα, που όλα χαρακτηρίζονται από την δυναμική παρουσία του πανέμορφου δάσους Μαινάλου. Ακολουθούν τα χωριά Αγρίδι, Πράσινο, Δρακοβούνι και Θεόκτιστο.

vytina2

Αφήνοντας πίσω τη Βυτίνα και διασχίζοντας τοπία από έλατα και πλατάνια θα συναντήσει κανείς και το ψηλότερο χωριό της Πελοποννήσου, τα Μαγούλιανα (1.365μ. υψόμετρο), πατρίδα του γραμματέα του Κολοκοτρώνη Φώτιου Χρυσανθόπουλου ή Φωτάκου.

Στα μονοπάτια του Λουσίου

Λίγα μέτρα βορειοδυτικά της Δημητσάνας πηγάζει ο ορμητικός Λούσιος ποταμός, που πήρε και την ονομασία του από τη μυθολογία, γιατί εκεί λουζόταν ο Θεός Δίας. Το Φαράγγι του Λουσίου, ένα από τα πιο επιβλητικά φαράγγια της χώρας, προσελκύει πλήθος επισκεπτών όχι μόνο για τις ποικίλες δραστηριότητες εναλλακτικού και αθλητικού τουρισμού που προσφέρει, αλλά και γιατί εκεί βρίσκεται μια μοναστηριακή πολιτεία, το λεγόμενο «Άγιο Όρος της Πελοποννήσου».

mones gortynia

Στην περιοχή υπάρχουν παλαιές εκκλησίες και μοναστήρια πάνω σε απόκρημνους βράχους, που κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσαν σημαντικά πνευματικά κέντρα αλλά και καταφύγια.  Μονές κρεμασμένες και μετέωρες πάνω σε βράχια, όπως η Μονή Φιλοσόφου με τα Κρυφά Σχολειά, που κτίστηκε αρχικά το 964, η Μονή Προδρόμου, η Μονή Αιμυαλών κ.α.

moni-filosofou

Ανάμεσα στο ελατοδάσος του Μαινάλου και στο φαράγγι του Λουσίου ποταμού, ξεπροβάλλουν και τα γύρω γραφικά χωριά Ελληνικό, Ψάρι με το φημισμένο Κέντρο Γευσιγνωσίας & Σπιτικής Μαγειρικής «Αρκαδιανή», Παύλια και Σύρνα.

Κόσμημα της περιοχής βέβαια και η ιστορική Στεμνίτσα, έδρα της Α΄ Πελοποννησιακής Γερουσίας και παλιό κέντρο Αργυροχρυσοχοΐας. Σήμερα λειτουργεί Σχολή Αργυροχρυσοχοΐας και ονομαστό Λαογραφικό Μουσείο. Στην κοντινή απόσταση από το χωριό και σε ένα επιβλητικό φυσικό τοπίο βρίσκεται η Μονή Ιωάννου του Προδρόμου, κτισμένη το 1167, όπου και φυλάσσεται το λείψανο του Αγ. Αθανασίου Χριστιανουπόλεως, προστάτου της Γορτυνίας.

stemnitsa

Στα μονοπάτια του Αλφειού Ποταμού

Της κοιλάδας του Αλφειού δεσπόζει η Καρύταινα, που αποτελεί ένα «ζωντανό μνημείο», όπου η ιστορία της χάνεται στα βάθη της ιστορίας και της μυθολογίας. Αμέτρητα ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία κεντρίζουν το ενδιαφέρον κάθε επισκέπτη. Ανάμεσα σε αυτά ξεχωρίζει το ξακουστό Κάστρο της Καρύταινας του 1254, κτίσμα του Γοδεφρείδου ντε Μπογιέρ, το οποίο πολιόρκησε ο Κολοκοτρώνης το 1821.

karytaina

Κοντά στην Καρύταινα βρίσκεται το Βλαχχόραφτι, ιδιαίτερη πατρίδα του Εθνικού Ευεργέτη Παναγιώτη Αγγελακόπουλου, καθώς και το Ατσίχωλο με την Μονή Καλαμίου και ερείπια της αρχαίας πόλης Γόρτυνα, με το περίφημο ναό του Ασκληπιού, από την οποία πήρε και την ονομασία της η Γορτυνία. Στην περιοχή αυτή της Γόρτυνος, που σε αντίθεση με το όνομά της έχει ενταχθεί στο Δήμο Μεγαλόπολης, το πάζλ συμπληρώνουν και άλλα γραφικά χωριουδάκια: Ζώνη, Καλυβάκια, Κατσίμπαλη,  Κουρουνιού, Κυπαρίσσια, Κωτύλιο, Μάραθα, Μαυριά, Σαρακίνι, Κρυονέρι και Παλαιόκστρο, όπου και ολόκληρη μυκηναϊκή πόλη με περίφημο νεκροταφείο.

Στη δυτική Γορτυνία, με τον Αλφειό να τον χωρίζει από το Νομό Ηλείας, απλώνεται η περιοχή της Ηραίας. Σημείο αναφοράς τα περίφημα Ιαματικά Λουτρά, που λειτουργούν από το 1900 και ενδείκνυνται για ρευματικές και δερματικές παθήσεις. Νοτιότερα δεσπόζει το ιστορικό χωριό Παλούμπα, πατρίδα των Πλαπουταίων, με το γνωστό μισοερειπωμένο Πύργο τους, που έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό και διατηρητέο μνημείο.

dimos hraias

Παράλληλα όμως στην Ηραία κανείς συναντά 27 μικρά και μεγάλα χωριά, που όλα μαζί συνθέτουν το μεγαλείο του όμορφου τοπίου της Ηραίας.: Άγιος Ιωάννης, Αράχωβα, Κακουραίικα, Κοκκινοράχη, Κοκκοράς, Λιοδώρα, Λουτρά Ηραίας (με τους οικισμούς Παρνασσός, Λιθαρός και Δημέικα), Λυκούρεση, Λυσσαρέα, Όχθια, Παλούμπα (με τους οικισμούς Παπαδά και Σαρλαίικα), Πυρρής, Ράφτη, με τον οικισμό Αγάλω, Σαρακίνι, Σέρβου, Αράπηδες, Δαρέϊκα, Λιθαρός, Χρυσοχώρι, Γαρατζηνού και Ψάρι Ηραίας.

Στα μονοπάτια του Τουθόα

Διασχίζοντας το Φαράγγι της Γκούρας και του Τουθόα, στο ενδιάμεσο της Εθνικής Οδού Τριπόλως- Πύργου ξεπροβάλλουν τα ιστορικά Λαγκάδια. Το πέτρινο κρεμαστό αυτό χωριό, που απλώνεται αμφιθεατρικά κτισμένο σε μια απότομη πλαγιά, έχει χαρακτηριστεί από το 1987 ως παραδοσιακός οικισμός. Είναι γνωστό ως η γενέτειρα πατρίδα πολλών ηρώων της Επανάστασης του ’21(όπως των Δεληγιανναίων), ενώ θεωρείται και ως η πατρίδα των μεγαλύτερων μαστόρων των πέτρας, των ξακουστών χριστάδων.

laggadia

Το πανέμορφο φαράγγι του Τουθόα αρχίζει στην περιοχή Μαυράδες κοντά στα Λαγκάδια, όπου μέχρι πρόσφατα λειτουργούσαν και νερόμυλοι. Σε κοντινή απόσταση το Λευκοχώρι, χτισμένο σε μια καταπράσινη βουνοπλαγιά, με τους δύο οικισμούς του Τουθόα και Φούσκαρη, όπου βρίσκονται και τα ξακουστά Τοξωτά Γεφύρια.

toxota Gefuria

Στα μονοπάτια του Λάδωνα

Όσο προχωρούμε βορειοδυτικά, τα δάση παραχωρούν τη θέση τους σε τοπία περισσότερο πεδινά και πιο εύφορα και πλησιάζουμε σε ένα τοπίο πραγματικά ειδυλλιακό. Είναι τα μέρη όπου δεσπόζει ο υδάτινος όγκος του Λάδωνα με το σημαντικό για την οικονομία της περιοχής υδροηλεκτρικό εργοστάσιο και την πανέμορφη τεχνητή λίμνη. Στις όχθες του βρίσκεται και το γεφύρι της Κυράς του 13ου αιώνα.

limni ladona

Πίσω από το νότιο τμήμα της λίμνης έχουν κτισθεί τα Τρόπαια, η μεγαλύτερη κωμόπολη της Γορτυνίας, που έλαβε το όνομά της σε ανάμνηση της νίκης των Αρκάδων επί των Ηλείων. Δίπλα ακριβώς είναι το Βυζίκι με το κάστρο των Βιλλαρδουϊνων Άκοβα. Πιο πέρα το Σταυροδόμι, με το γραφικό οικισμό Μαυράδες, με τους πολλούς παλαιούς Νερόμυλους. Δίπλα του και ο όμορφος οικισμός Γαλατάς.

tropaia

Από την άλλη πλευρά της Λίμνης του Λάδωνα συναντάμε τη Μυγδαλιά (παλαιά ονομασία Γλανιτσιά), όπου υπάρχουν ακόμα κατάλοιπα από τα Κυκλώπεια τείχη και από το ναό της Αρτέμιδος. Από την άλλη πλευρά συναντάμε το ελατοσκέπαστο Βαλτεσινίκο σε υψόμετρο 1.240μ., με τους οικισμούς Ολομάδες και Κουρούβελι. Εκεί ήκμασε η παραδοσιακή τέχνη της ξυλογλυπτικής, ενώ υπάρχουν πολλές εκκλησίες, όλες αριστουργήματα αρχιτεκτονικής και δύο πολύ παλαιά μοναστήρια (Κοιμήσεως Θεοτόκου και Αγίου Νικολάου).

limni ladona 2

Τη μαγευτική Τεχνητή Λίμνη του Λάδωνα στεφανώνουν ακόμα τα εξής γορτυνιακά χωριά στα διοικητικά της όρια: Περδικονέρι, Ξηροκαρύταινα, Πουρναριά, Μυγδαλιά, Κερπινή και Θεόκτιστο, ενώ ξεχωρίζουν για τη θέα στη Λίμνη οι παραλίμνιοι οικισμοί Φτεριά, Μουριά, Μπουλιάρι και Συριαμάκου. Παράλληλα στις όχθες του ποταμού Λάδωνα και στις πανέμορφες χαράδρες των καταπράσινων γύρω βουνών είναι κρυμμένα και άλλα  μικρά και γραφικά χωριά, όπως Σπάθαρι,  Αετορράχη, Δόξα, Καλλιάνι, Καστράκι, Φαναράκι, Λιβαδάκι, Νεοχώρι, Ράχες, Τουμπίτσι, Τριποταμιά, Καπελίτσα, Χώρα και Ελαία.

Στα Αφροδίσια Όρη

Διασχίζοντας κάποιος όλη τη Λίμνη θα βρεθεί στο χωριό Βάχλια, με την Ι.Μονή της Αγίας Παρασκευής, που ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα. Επόμενο χωριό είναι η Δήμητρα, με στολίδι της τη μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία και έναν πλάτανο του 1927. Νότια του χωριού βρίσκεται το Φαράγγι του Λάδωνα, ενώ στην περιοχή τοποθετείται το αρχαίο ιερό της Δήμητρας της Ελευσινίας.

Αμέσως μετά στα σύνορα με την Αχαΐα, στο βορειοδυτικό άκρο του Νομού, βρίσκεται η Κοντοβάζαινα, ένα γραφικό κεφαλοχώρι με παραδοσιακές γειτονιές, που φημίζεται για τα πολλά νερά της και τα πανύψηλα πλατάνια της,  με πιο εντυπωσιακό το πέτρινο Κεφαλόβρυσο της Χλιάβρυσης του 1895. Στις καρδιές το Αφροδίσιου Όρους βρίσκονται σημαντικές αρχαιολογικές ανασκαφές του Ιερού της Αφροδίτης (7ου αιώνα), ενώ σε κοντινή απόσταση είναι το Μοναστήρι της Παναγίας της Κλεβωκάς, το «Μετέωρο» της Γορτυνίας.

kontovazaina

 Το βορειότερο χωριό της Γορτυνίας είναι οι Παραλογγοί με τον οικισμό Πέττα και ακολουθούν το Βελημάχι, με τους συνοικισμούς του Σούδελη και Απόσκια, που χαρακτηρίζεται από τις πολλές πηγές του. Στη συνέχεια το Καρδαρίτσι, το Βυδιάκι, στις όχθες του ποταμού Ερύμανθου, το Μοναστηράκι με τον ονομαστό πύργο του Αλή Φαρμάκη, το Βούτσι και το Πελέκι.

 

Ένα ταξίδι στην άγρια ομορφιά των ορεινών όγκων και την ανεξερεύνητη φύση της Αρκαδίας.

Ένα ταξίδι στο παρελθόν μέσα από ιστορικούς τόπους, που κρύβουν κατορθώματα ένδοξων οπλαρχηγών για την απελευθέρωση τους  Έθνους.

Ένα ταξίδι σε ένα τόπο ιερό, που αποτελεί εκλυστικό προορισμό για όλες τις εποχές.

Η Γορτυνία περιμένει να την ανακαλύψουμε!

 

ΚΕΙΜΕΝΟ: Πέννυ Κ. Καλύβα

ΦΩΤΟ: Βασίλης Κουτρουμάνος