Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια από τις πιο σημαντικές ημέρες της Ορθόδοξης παράδοσης, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής, της περιόδου νηστείας που προετοιμάζει τους πιστούς για το Πάσχα. Η ημέρα αυτή έχει τόσο θρησκευτική όσο και πολιτισμική αξία, καθώς συνδέεται με παραδόσεις, έθιμα και το χαρακτηριστικό σαρακοστιανό τραπέζι.
Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί καλούμαστε να αφήσουμε πίσω μας όλες τις αμαρτωλές συνήθειες και κραιπάλες, συμπεριλαμβανομένων και των αρτύσιμων, δηλαδή των μη νηστίσιμων, φαγητών, καθαρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας. Επίσης, η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται «της Τυροφάγου» επειδή είναι η τελευταία μέρα που τρώμε γαλακτοκομικά.
Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας συνδέεται με την έννοια της «κάθαρσης» από τις γευστικές απολαύσεις της προηγούμενης περιόδου και την πνευματική προετοιμασία για το Πάσχα. Οι πιστοί αφήνουν πίσω τους την κρεοφαγία και εισέρχονται σε μια περίοδο εγκράτειας, προσευχής και περισυλλογής. Είναι επίσης μια ημέρα χαράς και οικογενειακής εξόδου στη φύση, με το πέταγμα του χαρταετού να αποτελεί το πιο διαδεδομένο έθιμο.
Η Σαρακοστή, που διαρκεί 40 ημέρες, είναι η μεγαλύτερη περίοδος νηστείας της Ορθοδοξίας και θεωρείται μια ευκαιρία πνευματικής προετοιμασίας και αυτοσυγκράτησης. Κατά τη διάρκειά της, αποφεύγεται η κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών και αυγών, ενώ σε ορισμένες ημέρες επιτρέπεται το ψάρι.
Το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας περιλαμβάνει παραδοσιακά νηστίσιμα φαγητά, που συνθέτουν ένα ιδιαίτερο και γευστικό μενού:
- Λαγάνα: Το χαρακτηριστικό άζυμο ψωμί της ημέρας.
- Θαλασσινά: Καλαμάρια, χταπόδι, γαρίδες και άλλα θαλασσινά είναι βασικά στοιχεία του σαρακοστιανού τραπεζιού.
- Ταραμάς: Μια αγαπημένη αλμυρή αλοιφή από αυγοτάραχο.
- Όσπρια: Φασόλια, φακές και ρεβίθια μαγειρεύονται χωρίς λάδι.
- Ελιές και τουρσιά: Συνοδευτικά που προσθέτουν γεύση στο τραπέζι.
- Χαλβάς: Το παραδοσιακό γλυκό της Σαρακοστής, φτιαγμένο κυρίως από ταχίνι ή σιμιγδάλι.
