Η Καθαρά Δευτέρα έχει μείνει στη συνείδηση όλων ως η ημέρα που πετάμε τον χαρταετό. Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα, το οποίο περνά από γενιά σε γενιά, είναι και αυτό του πετάγματος του χαρταετού. Όλοι, λίγο ή πολύ, έχουν πετάξει την Καθαρά Δευτέρα (κυρίως) έναν χαρταετό της αρεσκείας τους. Λίγοι όμως γνωρίζουν γιατί πετάμε αετό αυτή τη μέρα και πώς ξεκίνησε το έθιμο.
Η σημασία της Καθαράς Δευτέρας
Η ονομασία της ημέρας προέρχεται από το έθιμο της «κάθαρσης», τόσο σωματικής όσο και πνευματικής, καθώς οι πιστοί αφήνουν πίσω τους την κρεοφαγία και εισέρχονται σε μια περίοδο περισυλλογής και νηστείας. Η μέρα γιορτάζεται με το καθιερωμένο σαρακοστιανό τραπέζι, που περιλαμβάνει λαγάνα, θαλασσινά, όσπρια, ταραμά, ελιές και χαλβά.
Ο χαρταετός έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, καθώς πρώτες αναφορές για την κατασκευή και την πτήση του υπάρχουν στην Κίνα του 4ου αιώνα π.Χ. Οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν χαρταετούς τόσο για στρατιωτικούς σκοπούς όσο και για ψυχαγωγία. Στη συνέχεια, η πρακτική αυτή διαδόθηκε στην Ιαπωνία, την Ινδία και την Ευρώπη.
Στην Ελλάδα, το πέταγμα του χαρταετού την Καθαρά Δευτέρα συνδέεται με το συμβολισμό της ελευθερίας και της πνευματικής ανάτασης. Πιστεύεται ότι το έθιμο έφτασε στη χώρα μας κατά τη Βυζαντινή περίοδο και στη συνέχεια εδραιώθηκε ως αναπόσπαστο κομμάτι του εορτασμού.
Μικροί και μεγάλοι, από τις πόλεις έως την ύπαιθρο, επιλέγουν να περάσουν την Καθαρά Δευτέρα στη φύση, συμμετέχοντας στο έθιμο του χαρταετού. Παράλληλα, οι δήμοι διοργανώνουν εκδηλώσεις με παραδοσιακή μουσική και χορούς, ενώ το γλέντι συνοδεύεται από το σαρακοστιανό τραπέζι.
Η Καθαρά Δευτέρα, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια αργία, αλλά μια μέρα με βαθιά πολιτισμική και θρησκευτική σημασία, που μας ενώνει με τις ρίζες και τις παραδόσεις μας. Ο χαρταετός, με το συμβολισμό του, μας θυμίζει τη χαρά της ελευθερίας και την ανάγκη να σηκώσουμε το βλέμμα ψηλά, αφήνοντας πίσω μας ό,τι μας βαραίνει.
Πατρίδα του είναι η μακρινή Ανατολή. Η ιστορία του χαρταετού έχει βαθιές ρίζες στην αρχαία Κίνα ξεπερνώντας τα 2.400 χρόνια ζωής. Αρχικά, βέβαια, υλικό κατασκευής των χαρταετών δεν υπήρξε το χαρτί, αλλά το ξύλο. Οι λαοί της Ανατολής χρησιμοποιούσαν τους χαρταετούς σε μαγικές τελετές, θρησκευτικές εκδηλώσεις και σε τελετουργίες για τον εξορκισμό του κακού. Πίστευαν ότι όσο ψηλότερα ανεβεί ο αετός τόσο πιο τυχεροί θα είναι.
Ο αυτοκράτορας της Κίνας Γουέν Χσουν έκανε πειράματα πτήσεων με αετούς φτιαγμένους από μπαμπού, χρησιμοποιώντας για επιβάτες τους κρατούμενούς του. Οι τυχεροί που επιζούσαν κέρδιζαν την ελευθερία τους.
Αλλά και στην ελληνική αρχαιότητα, ο χαρταετός δεν ήταν άγνωστος. Αναφέρεται ότι ο αρχιμηχανικός Αρχύτας του Τάραντα -4ος αι. π. Χ.- χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αετό, ενώ υπάρχει και ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής με παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα (είδος αετού) με το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει.
Πιθανότατα βέβαια, τα πειράματα ή τα παιχνίδια των Αρχαίων Ελλήνων με τους “αετούς” θα πρέπει να γίνονταν με πανί τουλάχιστον ως το Μεσαίωνα, καθώς η χώρα μας δεν διέθετε σε αφθονία το χαρτί.
Πολύ αργότερα ο Μάρκο Πόλο γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, όπου τον περιγράφει και για τις επικίνδυνες επανδρωμένες πτήσεις του.
Τα νεότερα χρόνια, πολλές λεπτομέρειες για την παρουσία του χαρταετού στη Γηραιά Ήπειρο έχουμε το 1450 στη Γερμανία και το 1606 στην Ισπανία. Στη δεύτερη περίπτωση, ένας κληρικός αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι χρησιμοποιούσαν τον χαρταετό σαν παιχνίδι χαράς την ημέρα του Πάσχα.
Ακολουθούν οι χρόνοι της επιστημονικής χρησιμοποίησης των χαρταετών (ή και υφασματαετών) ώσπου το 1752 στην Αμερική ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πείραμά του, διαπιστώνοντας με τεχνητό αετό τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και του κεραυνού, οπότε και κατασκεύασε το αλεξικέραυνο. Το 1880 ο Αυστραλός Hargrave σχεδίασε έναν τεράστιο αετό για μετεωρολογικές παρατηρήσεις.
Υπάρχει προφορική παράδοση που αγγίζει τα όρια του μύθου, ότι τη μεγάλη γέφυρα του Νιαγάρα την άρχισαν, ρίχνοντας απέναντι με χαρταετό το πρώτο σχοινί.
Ο Χαρταετός έφθασε στην Ελλάδα πρώτα από τα λιμάνια Ανατολής (Σμύρνη-Χίο-Κωνσταντινούπολη), τα λιμάνια της Επτανήσου, της Σύρας, των Πατρών και ακολούθησαν τα αστικά κέντρα, όπου μπορούσε κανείς να αγοράσει σπάγκο και χρωματιστό χαρτί. Η κατασκευή ενός χαρταετού σήμερα είναι σχετικά εύκολη υπόθεση καθώς υπάρχουν όλα τα τεχνικά μέσα.
